Doğum yapmak, yeni bir yaşamın dünya üzerindeki ilk nefesine ortak olmak ve bu ortaklığın yıllar boyunca giderek büyüyen bir sevgi ile hayatınızı baştan aşağı değiştirecek olması... Bu durum bir yandan kelimeleri yetersiz bırakan bir mutluluk fakat öte yandan tanımlanması zor bir duygu karmaşası. Bu karışık duygular, hormonların yadsınamaz etkisi ile yeni doğum yapan annelerin pek çoğunu olumsuz yönde etkiliyor. Bu etki, lohusa depresyonu mu olarak adlandırılıyor yoksa bebek hüznü mü, neden bu duyguları yaşıyoruz ve ne yapmamız gerekiyor? Konu hakkında merak ettiğimiz soruları doğum öncesi ve lohusalık dönemi için anne destek programını yürüten; lohusalık depresyonu farkındalığı için eğitimler ve seminerler düzenleyen; Amerikan Hastanesi Tüp Bebek ve Kadın Doğum Bölümleri Sorumlu Uzman Psikoloğu Semiha Afyonlu Kaya'ya yönlendirdik.

Doğum sonrası yaşanan "bebek hüznü" nedir?

Doğum sonrası annenin vücudundaki ciddi hormonel değişim ve yeni bebekle birlikte gelen fiziksel konforsuzluk sonrası ortaya çıkan duyguduruma “Bebek hüznü” diyoruz. Genelde doğum sonrası 3. gün başlar ve annelerin % 85’i tarafından hissedilir. 15 gün içerisinde süreç iyi yönetildiği takdirde etkileri azalır. Anne bu yeni duruma alışmaya başlar.

Bebek hüznünde sıkça gördüğünüz semptomlar nelerdir?

-Aşırı duyarlılık hali,

-Sebepli ya da sebepsiz sıklıkla ağlama durumu,

-Genel huzursuzluk hali,

-Bebeğin sağlığı konusunda yüksek düzeyde kaygı

-Ruh halinde ani iniş çıkışlar olarak sayılabilir.

Doğum sonrası depresyonla, annelik hüznü arasındaki belirgin farklar nelerdir?

Benim mesleki misyonlarımdan bir tanesi insanlara bu farkı anlatmak. Çünkü ağlayan bir lohusa gördüğünde insanlar “kesin depresyonda” diyorlar. Ya da bir yeni anne kendini mutsuz, pişman, çaresiz hissettiğinde herkes şükretmesi gerektiğini söylediği için kendini anormal zannediyor. En önemlisi; bebek hüznünün ne olduğunu ve herkesin yaşadığı doğal bir süreç olduğunu bilmek. Lohusa ağlayabilir, kendini mutsuz hissedebilir bu son derece doğaldır.

Lohusa depresyonu ise doğumdan yaklaşık 1 ay sonra başlar. İlk dönemdeki hüzün hali geçmez ve daha yaygın bir hal alırsa, anne bebeğe bakmaya ve gündelik işlere gönülsüz hale gelirse, hayat motivasyonu düşüp öz bakımını tamamen yitirmeye başlarsa, uyku-beslenme gibi konularda kalıcı bozulmalar yaşanmaya başlanırsa bu durum bize annenin depresyona girdiğini düşündürür.

Bebek hüznünde ne hissederse hissetsin anne bebeğine bakmaya gönüllü ve isteklidir. Depresyonda semptomlar yaşam kalitesini etkileyecek düzeydedir.

Hangi aşamada bir uzmandan yardım almak gerekir?

Bu noktada ailenin gözlemi çok önemli. Anne kendi içinde bulunduğu durumu okuyamayabilir. Annenin mutsuzluk hali artarsa ve yukarda belirttiğim depresyon semptomları ortaya çıkarsa hemen bir uzmandan destek almak gerekir. Ancak ben doğum sonrası illa depresyon beklenmeden mutlaka işin uzmanı birinden tüm bu süreçleri anlamak ve öğrenmek için bir seans psikoedükasyon alınmasını tavsiye ediyorum. Anne yaşayacağı muhtemel duygudurum değişimlerini ve neler yapılması gerektiğini önceden bildiğinde çok rahat ediyor.

Daha önceden depresyon geçmişi olması ya da genetik faktörler doğum sonrası depresyona yatkınlığı artıyor mu?

Kesinlikle. Aslında bu depresyonun majör depresyondan tek farkı zamanı. Lohusalık döneminde yaşandığı için ismi lohusalık depresyonu. Beynin duygu hafızası çok kuvvetli. Lohusalık dönemi genelde stress, yorgunluk ve mutsuzluk hali ile ilintili olduğundan beyin diyor ki “Aaa ben bu duyguları önceden yaşadım” ve hatırlıyor önceki depresyonu. Bunun olmasını engellemek için annenin bebek hüznü döneminde fiziksel ve duygusal olarak desteklenmesi ve yalnız bırakılmaması esastır.

Nasıl bir tedavi süreci oluyor?

Öncelikle terapi. Zaten çoğunlukla süt verme halinde olduğu için anne, terapiyle başlanıyor. Ancak ilaç desteği gerekirse bir psikiyatriste yönlendirilmesi gerekir annenin.

Emzirme sürecinde ilaç desteği alınabiliyor mu?

Eğer ilaç desteğine başvurulacaksa emzirmenin sonlandırılması gerekiyor.

İyileşme süreci için genel bir süre var mı yoksa hastadan hastaya değişiyor mu?

Son derece değişiklik gösterir. Bazı anneler 2 hafta içinde farkı görürler ancak bazı durumlarda 6 ay ila 1 yıla kadar sürebilir. Bunda bireysel faktörler, fiziksel koşullar ve kişinin psikolojik geçmişi belirleyici oluyor.

Bu durumu atlatabilmek adına, tedavi ve terapiye ek olarak atılacak ilk adımlar nelerdir?

Öncelikle ailenin (eş, anne, kardeş) işin içine dahil olması gerekiyor. Bir sosyal destek mekanizması kurulup anneye destek olmak, ona kendini daha iyi hissettirecek bir sistemin kurulması gerekiyor. Buna ev içi düzen, fiziksel değişiklikler dahil. Buna ek olarak annenin merkezi sinir sistemini güçlendirecek sağlıklı ve protein ağırlıklı bir beslenme düzenine geçmesini öneriyoruz. Her gün mutlaka banyo yapmak yine annenin kendi bedeniyle baş başa kalması ve öz bakımını yitirmemesi için yaptığımız bir öneri.

Doğum sonrası depresyon yaşayan pek çok anne, böyle bir durumda oldukları için bebeklerine karşı suçluluk duygusu taşıyorlar? Onlara bu konuda ne söylemek isterseniz?

Mutluluk ne kadar doğal karşılanan bir duyguysa mutsuzluk da diğer tüm duygular kadar doğaldır. Daha çocuklarıyla geçirecekleri uzun yıllar olacak önlerinde. Önemli olan annenin iyi olması. Anne iyiyse çocuk da iyi olacaktır. Bu sebeple öncelik kendileri… Suçluluk duymaktansa kendi duygusal ihtiyaçlarına odaklanmalarını gönülden rica ediyorum… Tek bir kelime söylemem gerekirse eğer “geçecek”.

Lohusa depresyonu geçiren kişilerin yakınlarına ne gibi tavsiyeleriniz olabilir?

Sonsuz destek! Asla yargılama ve eleştirme içinde olmamalarını rica ediyorum. Annenin fiziksel konforunun sağlanması gerekiyor. Uyku beslenme gibi konularda ona destek olmalılar. Bu durumun geçeceğini ve anneyi anladıklarını ifade etmeliler. Eşler eğer durumu anlamlandıramıyor ve içten içe yargılıyor gibi hissediyorlarsa kendilerinin de süreci anlamak ve rahatlamak için bir uzman desteği almaları çok faydalı olacaktır.