Özellikle son dönemde çocuklarla oyun denince akla yapılandırılmış, yetişkin tarafından özenle hazırlanmış, başı, sonu, kuralları belli aktivite ve etkinlikler geliyor. Elbette bu tarz yapılandırılmış aktivitelerin de çocukların gelişiminde etkisi büyük. Ancak her konuda olduğu gibi burada da denge çok önemli, çünkü çocukların yapılandırılmış aktiviteler kadar serbest ve özgürce oynadıkları yapılandırılmamış oyun zamanlarına da ihtiyaçları var.

Genel kanının aksine, araştırmalar serbest oyunun çocukların problem çözme, duygu düzenleme, öz-denetim gibi önemli bilişsel becerilerini olumlu yönde desteklediğini gösteriyor. Çocuk serbest oyun içinde kendi ritminde giderken, kendi kararlarının ve hareketlerinin peşinden gidebilmeyi ve onlara güvenebilmeyi deneyimliyor. İşte serbest oyunun bu özelliği, bir çocuğa herhangi bir yapılandırılmış aktivite ile veremeyeceğimiz kısımların başında geliyor.

Çocukluğunda bolca serbest oyun oynayabilmiş yetişkinlerin sosyal uyumu yüksek ve yaşamdan keyif alan yetişkinlere dönüştüğünü gösteren pek çok araştırma sonucu, bana bugün zamanının çoğunu yetişkinler tarafından yapılandırılmış şekilde geçiren günümüz çocuklarını düşündürüyor…

Peki bebeklikten çocukluğa serbest oyun nasıl şekillenir? Anne ve baba olarak çocukların serbest oyunlarına eşlik edebilir miyiz?

Bebeklik Döneminde Serbest Oyun

Bebeklik döneminde serbest oyun aslında bebeğin dikkatini takip edebilmekten geçiyor. Örneğin bebeğinizle serbest oyun oynarken ona elleri ve ağzıyla keşfedebileceği nesneler sunabilir, bu nesneleri keşfederken herhangi bir öğretme kaygısı duymadan sadece bebeğinizle birlikte o "an"da kalmaya çalışabilirsiniz. Bebeğinizin bu nesneyi ya da oyuncağı kendi keşfetmesi, elden ele hareket ettirmesi, evirip çevirmesi, öğrenmenin ve deneyimin kendisidir. Siz arada söz ve mimiklerinizle bebeğinizin o anki durumunu ve dikkatini ona tıpkı bir aynaya bakıyormuşcasına yansıtabilirsiniz. Örneğin “Aa elinde bir tahta kaşık var, şimdi de sert bir topa bakıyorsun, görüyorum.” Diyebilirsiniz. Mutfağınızdaki tencere, tahta kaşık ve süngerler en basit oyun ve keşif araçlarıdır. Bebeklerin en çok mutfak çekmeceleriyle ilgilenmeleri bir tesadüf mü?

Çocukluk Döneminde Serbest Oyun

Çocuklar genellikle 2 yaşından sonra evcilik, doktorculuk gibi hayali oyunları serbestçe oynamak isterler. Bu oyunlarda yönü çocuk belirler, o yönde gidebilmek ve oyuna eşlik edebilmek için çocuğun dikkatini takip etmek gerekir. Oyunun içinde çocuğun dikkatini renkler, şekiller, kavramlar, sayılar, ahlaki değerler ve yargıları öğretme kaygısıyla bölmek, serbest oyunun büyüsünü bozacaktır. Amacın öğretme yerine oyuna eşlik etme olduğunu unutmamalıyız. Peki serbest oyun oynayan çocuk her şeyi yapabilir mi? Evet, kendisine, size ya da oyuncaklara zarar vermemek gibi önemli kurallara uyulduğu sürece serbest oyunda her şey “serbest”tir. Hatta bazen kurallı kutu oyunları bile serbestçe oynanabilir. Kutu oyunlarında bile kuralları bir süreliğine esnetmek, çocuğun yönlendirmesiyle gitmek iyi olabilir.