Tuvalet alışkanlığı kazanma, çocuğun bağımsızlaşma serüvenindeki dönüm noktalarından biridir. Çoğunlukla hem anne babalar hem de çocuk için endişe verici konulardan biri gibi gözükebilir. Oysa çocuğunuzu iyi gözlemleyip hem kendinizi hem de çocuğunuzu sürece hazırladığınızda bu süreci aranızdaki ilişkiye zarar vermeden kolaylıkla geçirmeniz mümkündür.

Tuvalet alışkanlığı temelde çocuğun kaslarını kontrol etmeyi öğrenip tuvaletini bezi yerine tuvalete yapmayı öğrenmesini içerir. Bu nedenle tek başına bir eğitim ya da terbiye olarak adlandırılmasından ziyade bir alışkanlık değişimi olarak değerlendirilmesini uygun görüyorum.

Bu yazıda çocuğunuzun tuvalet alışkanlığı kazanma sürecini yumuşak ve doğal bir şekilde geçirmeniz için derlediğim önerileri bulabilirsiniz.

Ne zaman başlamalıyım?

Araştırmalar çocukların 18-36 ay aralığında fiziksel ve psikolojik olarak tuvalet alışkanlığı kazanmaya hazır olduklarını gösteriyor. 2-2.5 yaş civarı tuvalet alışkanlığı kazandırmak için ideal olabilir ancak elbette her çocuğun gelişimi ve süreci birbirinden farklıdır. Bu nedenle başlamak için en doğru zamanı çocuğunuzu ve kendinizi gözlemleyerek bulabilirsiniz.

Çocuğum hazır mı?

Çocuğunuz;

• Rahatlıkla yürüyebiliyor,
• Merdiven basamaklarını inip çıkabiliyor,
• Kıyafetlerini kendi başına çıkarıp giyebiliyor,
• Gün içinde bezi en az 2 saat kuru kalabiliyor,
• Bezi ıslandığında rahatsızlık duyuyor ve değişmesini istiyor,
• Kendini birkaç kelime ya da beden hareketiyle ifade edebiliyor,
• Tuvalet ile ilgili anlattıklarınıza karşı ilgili duyuyor,
• El yıkama gibi öz-bakım becerilerini yeterli seviyede gösterebiliyorsa tuvalet alışkanlığı kazanmak için fiziksel ve psikolojik olarak hazır olduğunu düşünebilirsiniz.

Ben hazır mıyım?

Bu süreçte çocuğunuzun hazır olması kadar sizin de hazır olmanız önemlidir. Evin, eşyaların ve giysilerin kirlenmesine, kazalar yaşamaya ve evdeki düzenin değişmesine hazırlıklı olmalısınız. Bu durumlar karşısında anlayış ve sabırla kalabilmek için öncelikle kendi stres seviyenizi ve duygusal durumunuzu düzenlemek adına adımlar atmanızı öneririm. Örneğin, çalışan bir anneyseniz işinizden bir hafta kadar izin alabilir ya da size bu süreçte yardımcı olacak birinden destek alabilirsiniz. Evdeki halıları kaldırmak, yatak için koruyucu kılıf almak da temizlik açısından işinizi kolaylaştırabilir.

Oyun ve eğlenceye yer açın

Tuvalet alışkanlığı kazanma sürecinde oyuna ve eğlenceye yer açtığınızda sürecin çok daha kolay geçtiğini fark edeceksiniz. Genel kanının aksine bu süreç sıkıcı ve korkutucu olmak zorunda değil. Yapıştırma ve oyuncaklarla tuvaleti çocuğunuz için eğlenceli ve renkli bir hale getirebilir, onunla tuvaleti geldiğinde söylediği özel bir şarkı uydurabilir, oyuncak figürler ve hayvanlarla tuvalet sürecini evcilik oyunlarınıza katabilirsiniz. Çocuğunuz hikâye dinlemekten hoşlanıyorsa tuvalet süreci aşamalarını çocuğunuzun sevdiği bir hikayedeki kahraman üzerinden anlatabilirsiniz.

Kitaplardan faydalanın

Kitaplar, tuvalet süreciyle ilgili sohbet başlatmak ve sürdürmek için harika kaynaklar. Kitaptaki örnekler ve olaylar çocuğunuzun tuvalet aşamalarını zihninde somutlaştırabilmesine yardımcı olur.

Alışverişe birlikte çıkın

Lazımlık ve çamaşır alışverişini çocuğunuzla birlikte yapmak ve seçimi ona bırakmak bu süreçte çocuğunuzun kendisini özel hissetmesine yardımcı olur. Örneğin, mağazaya gittiğinizde iki seçenek arasından hangi renk çamaşırı istediğini sorabilirsiniz. Bazı aileler lazımlık yerine klozetlerin üstüne takılan aparatları da tercih edebilir. Dışarıda kullanabileceğiniz portatif bir lazımlık almak ise işinizi kolaylaştıracaktır. Alıştırma külotları ve ıslaklığı çekerek altının çok kuru kalmasını sağlayan bezleri ise bu dönemde kullanmanızı önermiyorum.

Kazalara hazırlıklı olun

Çocuğunuz belli bir yaşa kadar tuvaletini beze yapıyorken şimdi çok farklı bir deneyimi, yavaş yavaş öğreniyor. Bu süreçte kazalar olması ise son derece doğal. Kazalar karşısında sabırlı ve anlayışlı kalarak kirlenen yerleri birlikte temizlemeyi teklif edebilirsiniz. Her çocuğa göre farklı olmakla birlikte kazaların sayısı gün geçtikçe azalacaktır.

Teşvik edin

Çocuğunuz tuvaletini yaptığında çok abartılı tepkiler vermek ya da ödül alacağınızı söylemek yerine onun heyecanına ortak olun. “Eveet! Çişini yaptın.” demek bile çocuk için son derece teşvik edicidir. Tuvalet ile ilgili rol model olarak çocuğunuzun sizin de tuvaleti kullandığınızı görmesi yine teşvik edici olacaktır. Süreç boyunca her türlü ceza ve korkutmalardan da uzak durmak gerekir.

Anahtar noktalar:

• Her çocuğun süreci kendine özeldir.
• Bu süreçte çocuğunuza sürekli “Çişin var mı? Tuvaletin geldi mi? diye sormak ya da “Arkadaşın tuvaleti geldiğini söylüyor, sen de söyle.” diyerek onu başkalarıyla kıyaslamak çocuğunuz üzerinde baskı yaratır.
• Tuvalet alışkanlığı çocuğunuzun bedeni ile ilgili bir durumdur ve bedeni hakkında sadece kendisi söz sahibidir. Bu nedenle birden fazla kişinin bu sürece müdahale ediyor olması süreci zorlaştırır.
• Tuvalet alışkanlığı kazandırma sürecine başlarken çocuğunuzun hayatında önemli bir değişim olup olmadığını kontrol edin. Kardeş doğumu, kreşe başlama, bakıcı değişimi, taşınma, seyahat, kayıp ve ölüm gibi durumlar var ise bu süreci erteleyebilirsiniz.
• Tuvalet alışkanlığı kazanma sürecine çocuğun kendini temizlemesi de dahildir. Bu nedenle ilk günden itibaren rol model olarak sifon çekmeyi, tuvalet kâğıdını çöp kutusuna atmayı, ellerini sabunla yıkamayı çocuğunuza öğretebilirsiniz.

Tuvalet alışkanlığı kazandırma sürecinde, her süreçte olduğu gibi işler her zaman planlandığınız ya da düşündüğünüz gibi gitmeyebilir. Burada odak noktanızın çocuğunuz ile aranızdaki yakın ve sevgi dolu bağ olmasını dilerim.