Sağlıklı yaşamın en önemli unsurlarından birinin beslenme olduğunu ve beslenmeyle ilgili seçimlerimizin sadece sağlığımızı değil gezegenimizin geleceğini de etkilediğini biliyoruz. Ancak söz konusu beslenme olduğunda kati doğrulardan bahsetmek mümkün olmuyor. Çünkü bu konulara ilgi duyanlar için ortada çok fazla yaklaşım ve kaotik bir bilgi akışı var. Beslenme konusunda geniş kapsamlı ve derli toplu bilgi kaynaklarına ihtiyacınız varsa listedeki belgeselleri izlenecekler listenize ekleyebilirsiniz. Bilimsel verilerden ve gerçek hikayelerden yola çıkan yapımlar, oldukça çarpıcı bakış açıları sunuyor. Çoğu kaçınılmaz olarak gıda endüstrisinin işleyişine de dokunan belgeseller, beslenme ve ötesi konularda ufkunuzu açabilir.
Yemek yazarı ve belgesel yapımcısı Michael Pollen, aynı isimli kitabından uyarlanan Cooked isimli belgesel serisinde yemek pişirme tekniklerini inceliyor. Dünyanın farklı bölgelerinde yerel kültürlerin yemek pişirme geleneklerini mercek altına alan belgesel; Ateş, Su, Hava, Toprak isimli dört bölümden oluşuyor. Belgesel serisi gastronomi kültürüne dair hoş bir yapım olmakla kalmıyor, yemek pişirmenin insan evrimindeki rolünü ve kadim kültürlerin sağlıklı beslenmeye dair öğütlerini de ekrana taşıyor.
Beslenme konusundaki tüm yaklaşımların bir süre sonra kendi endüstrisini oluşturduğunu söylemek yanlış olmaz. Hungry for Change, kamerayı kilo vermek isteyen milyonlarca kişiyi hedefleyen kilo verme ve diyet endüstrisine çeviriyor. Sağlıklı beslenmek isteyenlere yönelik önerilere de yer verilen belgeselin konuklarından biri dünyaca ünlü İngiliz şef Jamie Oliver.
Fazla kilolarla ve otoimmün hastalıklarla boğulan Joe Cross, geleneksel ilaçların sağlık sorunlarının tedavisinde işe yaramadığını fark ediyor. Sağlıksız yiyecekleri ve ilaçları bırakan Cross, sadece meyve ve sebze sularıyla beslenmeye başlıyor ve bu sırada ABD’yi gezerek yolda karşılaştığı yüzlerce insanla beslenmeye dair röportajlar yapıyor. Çok sayıda ödül kazanan belgeselin sonunda sağlığını önemli ölçüde geri kazanan Cross, büyük ilgi üzerine belgeselin ikincisini de çekti. Juicing diyetini öne çıkaran belgeselde de belirtildiği gibi bu diyeti yaparken mutlaka doktor tavsiyesi gerekiyor.
Fed Up, uzun yıllardır beslenmeye dair doğru bilinen yanlışları gözler önüne seren ve özellikle de şekerin zararlarına odaklanan bir belgesel. Son derece çarpıcı verilerle gıda endüstrisinin sağlıksız seçimleri nasıl pompaladığını gösteren belgesel, ilk yayınlandığında büyük ses getirmişti. Henüz izlemediyseniz Fed Up’ı izledikten sonra beslenme alışkanlıklarınızın ve market alışverişi listenizin bir hayli değişmesi olası.
Doğrudan beslenme alışkanlıklarımızla ilgili olmasa da beslenmeyle ilişkili konulara ilgi duyan herkesin izlemesi gereken belgesellerden biri, Food, Inc. gıda endüstrisinin acımasız gerçeklerini hepimiz az çok biliyoruz. Peki, endüstriyel şirketlerde olan bitenler sizi ne kadar şaşırtabilir? 2009 yılında vizyona girdiğinde büyük ses getiren belgesel, izleyenleri acımasız gerçeklerle yüzleştiriyor.
Gıda üretimindeki aşırı endüstrileşmeye dair bir diğer belgesel, Food Matters. Food Matters, bu endüstrileşmenin insan sağlığı üzerindeki etkilerine odaklanıyor. Beslenme uzmanları, doktorlar, gazeteciler; organik gıda, gıda güvenliği, çiğ beslenme gibi popüler konuları tartışıyor ve ortaya genel hatlarıyla şu sonuç çıkıyor: Tükettiğimiz gıdalar sağlığımıza iyi de gelebilir, bizi hasta da edebilir. Seçim, bize ait.
Forks Over Knives / Çatal Bıçaktan Üstündür, 2011
Beslenme alışkanlıklarımızın sağlığımız ve yaşam kalitemiz üzerindeki etkilerini bilimsel veriler ve gerçek yaşam hikayeleri aracılığıyla anlatan Forks Over Knives, bitkisel beslenmenin artılarına dikkat çeken bir yapım. Belgesel, hayvansal ürünlerin ve işlenmiş gıdaların yer almadığı, düşük yağlı bir beslenme düzeninin kronik sağlık sorunlarının üstesinden gelmede nasıl yardımcı olabileceğini göstermeyi hedefliyor.
Super Size Me / Şişir Beni, 2004
Beslenmeye dair belgesellerin en ünlülerinden biri elbette Supersize Me. Belgeselde fast food tarzı beslenmenin sağlık üzerindeki etkilerini araştırmak isteyen Morgan Spurlock, kendini adeta kobay olarak kullanıyor. 30 gün boyunca sadece fast food ile beslenen Spurlock, sonuçta fast food’un sağlığı nasıl etkilediğini canlı kanıtı oluyor. 30 günlük deneyi boyunca ABD’yi gezen Spurlock, belgesele uzmanlarla ve halkla yaptığı röportajlarla renk katmayı başarmış.
Sustainable, günümüzün en önemli konularından biri olan sürdürülebilirliğe gıda endüstrisi açısından yaklaşıyor. Belgeselde gıda endüstrisinin toprak ve su sorunlarını nasıl tetiklediği, tarımda pestisit kullanımının hem çevre hem de insan sağlığı üzerindeki etkileri gibi konu başlıkları işleniyor. Sustainable, Amerikan gıda endüstrisine ve ABD’de yaşananlara odaklansa da anlatılanlar gezegenimizin ortal sorunlar olduğu için bu konulara kafa yoran herkesin ilgisini çekebilir.
Rafine şekerin ne kadar zararlı olduğunu ve mümkün olduğunca az tüketilmesi gerektiğini artık bilmeyen yok. Aktör ve yönetmen Damon Gameau, farkında dahi olmadan ne kadar çok şeker tükettiğimizi bilimsel verilerle ortaya koyduktan sonra şekerin etkilerini kendi üzerinde deneme cesaretini gösteriyor. Gameau, üç yıl boyunca hiç şeker tüketmiyor. Son derece eğlenceli bir dile sahip olan belgesel, şekerin sadece fazla kiloya neden olmadığını, sağlığımızı her anlamda nasıl etkilediğini görmek için izlenmeli.
Hayatını spora adayan UFC dövüşçüsü James Wilks, bilim insanlarının ve bitkisel bazlı beslenen sporcuların etkisiyle beslenmeye özellikle de hayvansal protein kaynaklarının faydalarına dair bildiklerini sorgulamaya başlıyor. Yapımcıları arasında Arnold Schwarzenegger, Lewis Hamilton, Novak Djokovic gibi bitkisel bazlı beslenen dünyaca ünlü sporcuların yer aldığı belgesel, yeterince protein almak için hayvansal gıdalar tüketmek gerektiğine dair yaygın inanışı kökten sarsıyor. Bunu da bilimsel verilerin yanı sıra bitkisel bazlı beslenerek önemli başarılara imza atan sporcuların hikayeleri ile yapıyor. The Game Changers’ı Netflix’te izleyebilirsiniz.
What the Health / Sağlık Komplosu, 2017
2017’de yayınlandığında büyük ses getiren What the Health’in anlatıcısı, Cowspiracy belgeseli ile tanınan sağlık takıntılı film yapımcısı Kip Andersen, yapımcısı ise vegan aktivist aktör Joaquin Phoenix. İşlenmiş gıdaların zararlarından ilaç endüstrisinin işleyişine pek çok farklı konuya değinen belgesel, beslenme ile kronik hastalıklar arasındaki ilişkiyi masaya yatırıyor. Yanlı olduğu gerekçesiyle tartışmalara da neden olan belgesel, güçlü ve çarpıcı mesajlara sahip.
