Kanepenin arasına sıkışmış size selam veren peluş bir ayıcık, yemek masasının üstünde devam eden lego inşaatı, koridorda ayağınıza takılan bir top ya da araba, çocuk odasına gelecek olursak... Orası zaten toplu durma rekoru dakikaları geçemeyen adeta bir savaş meydanı.

Çocukların evde yarattığı bu kaos ortamı özellikle küçük yaşlar için son derece kabul edilebilir olsa da, yaşları ilerledikçe sorumluluk bilinci kazanmaları için evi toplu tutmaya yardım etmelerini bekleyebilirsiniz.

Ebeveynlerin ve uzmanların deneyimleri ile birleşen tavsiyelerle, çocukları arkalarını toplamaya teşvik edebilirsiniz.

Araştırmalar ne söylüyor?

Durum pek çok ailede hatta farklı ülkelerde bile aynı. Amerika'nın lider markalarından biri olan ClosetMaid, 1000 Amerikalı ebeveynle bir anket yapıyor. Anketin sonucuna göre ortalama bir ebeveynin çocuklarının arkasını haftada 28 kez - yılda 1456 kez - topladığı ortaya çıkıyor. Her beş ebeveynden dördü, bir eşya çocukları tarafından kaldırıldığında bile, genellikle ilk etapta o eşyayı olmaması gereken bir yere kaldırdıklarını söylüyor. Dörtte biri kirli çamaşır sepetinde oyuncak bulurken, yüzde 12'si kendi çantasında veya evrak çantasında, diğerleri ise o eşyaları tuvalette, banyoda ve hatta bulaşık makinesinde bulduğunu bildiriyor. Yine bu ankete göre çocuklarını dağınık olarak tanımlayanların sayısı %92'yi buluyor.

Rakamlar suçu çocuklara atıyor gibi görünse de aslında bu karışıklığın arkasında ebeveynlerin tutumları da büyük bir role sahip. Çocuğunuzun arkasını toplamak - özellikle kendileri bunu yapabilecek kabiliyete sahipken - birkaç soruna neden olabiliyor. Birincisi, sizin iş yükünüzü artırıyor. İkincisi ise kendi karışıklıklarını toplayacak başka biri olduğu için (yani siz) onların zahmet etmelerine gerek olmadığı mesajını vermiş oluyorsunuz.

Minnesota Üniversitesi tarafından yayınlanan bir araştırmaya göre çocuklara erken yaşta ev işleri yaptırmak onların yeterlilik duygusunu geliştirmelerine yardımcı oluyor. Hayatları boyunca 80'den fazla çocuğun takip edildiği çalışmada, erken yaşta (yaklaşık 3 veya 4 yaşlarında) ev işleri yapmaya başlayan çocukların (yapmayan çocuklarla karşılaştırıldığında) arkadaşları ve aileleriyle sağlıklı ilişkiler geliştirmelerinin yanı sıra akademik başarılarının ve mesleklerinde başarılı olma olasılıklarının daha yüksek olduğu ortaya çıkıyor.

Yol haritası

Çocukların paranın değerini öğrenmesi gerektiği gibi; temizliğin değerini de öğrenmeleri gerekiyor.Onlara temizliğin sadece düzenli olabilmek adına değil hayatları boyunca neden önemli olduğunu öğretmek de gerekiyor. İşte bunun için izleyebileceğiniz adımlar...

Temizliğin neden önemli olduğunu anlatın

Çocuklara eylemlerimizin arkasındaki nedeni anlatmak atılacak ilk adımlardan biridir. Ona dağınık bir evde aradığımızı bulmamızın zor olacağını, eşyalarımızı kaybedebileceğimizi, biriken tozların bizi hasta edebileceğini, alerjilere neden olabileceğini hatta beraberinde mikropları da getirebileceğini, oyuncaklar doğru şekilde kaldırılmazsa birinin takılıp kendine zarar verebileceğini veya parçaların kaybolabileceğini ve bir dahaki sefere bu oyuncakla oynamanın o kadar eğlenceli olmayacağını açıklayın. Kısacası neden temizlik yapma ihtiyacında olduğunuzu anlatarak ilk adımı atabilirsiniz.

Ona seçenek sunun

Seçenek sunma yaklaşımını temizlik için de uygulayabilirsiniz.

“Çocuğunuzu Kaygıdan Kurtulmak” da dahil olmak üzere birçok kitabın Psikolog Dr. Tamar Chansky; "Belirlediğiniz parametreler dahilinde çocuğunuzun tercih ettiği işi seçmesine izin verebilirsiniz" diyor. Böylece konu hakkında söz sahibi oldukları için ev işlerinin cezaymış gibi algılanmasının önüne geçmiş olursunuz diye de ekliyor.

Legoları toplamak mı veya giysileri dolaba koymak mı? Ya da çocuğunuz yapmayı sevdiği şeyi de seçebilir: Sofrayı kurmak veya bitkileri sulamak gibi.

Hedefleri küçük tutun

Bir anda bütün bir evi temizlemek yetişkin olarak sizin de gözünüzde büyümüyor mu? Aynı durum çocuklar için de geçerli. Bir anda bütün odasını toplamayı istemek yerine ona sadece tamamlanmasını istediğini daha küçük bir iş verebilirsiniz. O zaman konu temizlik olduğunda çocuğunuz angarya hissinden çok bir başarı hissine sahip olabilir.

Birlikte yapın

Temizliği ondan tek başına istediğiniz bir görev yerine ailece yapılacak bir aktiviteye dönüştürebilirisiniz. Eğer temizliğe yardım ederlerse sizin onlara ayıracağınız zamanın da artacağının altını çizin. Böylece onda toplu yaşam ve bir amaca hizmet etme anlayışını geliştirmiş olursunuz.

Eğlenceye dönüştürün

İşi biraz oyuna çevirmek de bir diğer seçenek. Temizlikte "yarışmak" için bir zamanlayıcı kullanarak onun rekabetçi ruhunu harekete geçirebilirsiniz. Bu sayede temizliği eğlenceli bir aktiviteye dönüştürebilirsiniz. Zamanlayıcı yerine; "Benim yapboz parçalarını topladığım süre içinde sen de salondaki oyuncakları odana götürebilir misin bakalım?" diyerek, küçük ve eğlenceli meydan okumalar yaratabilirsiniz.

Eşyaların yerini bilmelerine yardımcı olun

Özellikle küçük yaşta olan çocuklar her şeyin nereye gittiğini öğrenmesine yardımcı olabilirsiniz. Bunun için çekmecelere ve kutulara resimli etiketler yerleştirebilirsiniz. Çocuğunuzdana, her birine giren belirli öğelerin (bloklar, bulmacalar, oyunlar) resimlerini çizmesini veya dergilerden kesmesini isteyebilirsiniz. Her şeyin doğru bir yeri olduğunda, onları ortadan kaldırmak çok daha kolay hale gelir.

Yaptıklarını düzeltmeyin

Çocuğunuz odasını topladığında veya temizliğe yardım ettiğinde mükemmel olmayan şeyleri yeniden yapmayın (en azından onun görebileceği şekilde yapmayın). Çocukların asla bir yetişkin kadar iyi temizlik yapamacağını hesaba katmayı unutmayın. Zaten tamamlamak için çok çalıştıkları şeyi yeniden yaparsanız, küçük çocuğunuz bir dahaki sefere siz zaten düzelttiğiniz için işi yapmaya o kadar istekli olmayabilir. Sonuca değil, göstereceği çabaya odaklanın.

Teşvik cümlelerini ihmal etmeyin

Çocuğunuza sıkı çalışması için sözlü olarak iltifat ettiğinizden emin olun. Odanın şimdi ne kadar güzel göründüğüne dikkatlerini çekin ve yaptıklarıyla gurur duymaları için onları teşvik edin.

Rol model olun

Çocukların temizlik yaparken sizi örnek alabileceğini unutmayın. O yüzden evi toplarken ya da temizlik yaparken bunaltıcı bir iş yapıyor gibi görünmemeye dikkat edin (öyle olsa bile!).

Görev çizelgesi hazırlayın

Beklentilerinizi düşük tutarak, sadece 10 dakikalık görevler içeren bir çizelge hazırlayın. Gün sonunda tamamlanan bu 10 dakikalık görevler için çizelgeye bir etiket yapıştırarak çocuğunuzun başarı duygusunu tatmin edebilirsiniz.

Bir rutin oluşturun

Çocuğunuzun uyku saatinden önce oyuncaklarını toplamasını, banyodan önce çoraplarını ve kirli çamaşırlarını sepete atmasını veya yemeklerden sonra bulaşıklarını lavaboya koymasını sağlayabilirsiniz. Yeni yürümeye başlayan çocuklar sizin kadar iyi temizlik yapamayabilir, ancak bu onları bir rutine sokar ve rutinler de beklentileri yönlendirmeye yardımcı olur.

"Birini alırken diğerini kaldır" kuralını uygulayın

Net ve uygulaması kolay kurallar ile çocukların yarattığı dağınıklığın bir nebze de olsa önüne geçebilirsiniz. Eğer çocuğunuz bir oyuncakla oynarken başka bir oyuncağa geçiyorsa, o zaman "eski oyuncağı yerine koyarak yenisini alma" kuralını uygulayabilir, ona küçük bir sorumluluk duygusu aşılarken bir nebze de olsa dağınıklığın önüne geçebilirsiniz.

Yardım teklif edin

Çocuklara arkalarını toplamayı öğretmek, her şeyi kendi başlarına yapacakları veya kendi başlarına çözecekleri anlamına gelmemeli. İş birliği ve aile katkısı değerlerinin aşılanmasına yardımcı olmanız da önemlidir. Zorlandığı konularda ona yardımcı olun.

Daha önce hiç yapmadıkları için bir şeyi yapamayacaklarını düşünebilirler, ancak denemeleri için onlara birkaç şans verin. Çocuğunuz bir süt kutusunu açamıyorsa, onun için açmadan önce en az üç kez denemesini isteyebilirsiniz.