Çocukların dört gözle beklediği, anne-babaların ise vicdan azabı sonlu bir soluklanma fırsatı yaşadıkları o kutsal anlar: ekran zamanı… Başlaması kolay, bitirmesi zor. Her ekran zamanının sonunda direnişle, çılgın öfke nöbetleriyle başa çıkmanız gerekiyorsa yaklaşımınızı yeniden gözden geçirin.
ONLARIN DÜNYASINA GİRİN
‘Çocuğun Duygusal Dünyası, ‘Sabrımı Zorluyorsun’, ‘Denemediğim Yol Kalmadı’ gibi başucu kitaplarının yazarı, Fransız psikoterapist Isabelle Filliozat’ın pek çok kriz anı gibi ekran zamanını sonlandırmayla ilgili de oldukça etkili bir yöntemi var. Filliozat öncelikle ekranın neden bize bu kadar haz verdiğini ve ondan ayrılmanın neden zor olduğunu bilimsel olarak açıklıyor. Bize haz veren bir şey izlerken ya da oyun oynarken beynimiz stresi ve acıyı azaltan dopamin hormonu salgılıyor. Ekran aniden kapanınca vücuttaki dopamin seviyesi de aniden düşüyor. Bu durum fiziksel acı hissine dahi neden oluyor. Haliyle ağlama krizleri, kendisini yerden yere atmalar, bağırış çağırış, yani bolca dram kaçınılmaz oluyor.
Filliozat, daha az acı ve daha az kriz için ekram zamanını sonlandırırken bir süre çocuğunuzun yanına oturmanızı ve onun dünyasına girmenizi öneriyor. Ona ne izlediğini sormanız işe yarayabilir. Eğer bu soru onun dünyasına girmenize yetmediyse daha spesifik soruları deneyebilirsiniz, “Zürafanın en yakın arkadaşı hangisi?” gibi… Filliozat gerisini şöyle özetliyor: “Çocuğunuz sorularınıza cavap vermeye başladığında ya da ekranda gördüğü veya yaptığı bir şeyi anlattığında bu onun gerçek dünyaya geri döndüğü ve ekran zamanını sonlandırmaya yaklaştığınız anlamına gelir. Akış halinden çıkıp yavaş da olsa sizin varlığınızı fark ettiği alana döner. Dopamin seviyesi aniden düşmez, çünkü onun olduğu yerle sizin olduğunuz yer arasında bir köprü oluşturdunuz.” Çocuklar ebeveynlerinin ilgisinden hoşlandıkları için, sizin onun dünyasına girmiş olmanız ve izlediği şeyle ilgileniyor olmanız geçişi yumuşatıyor.
BÖLÜM SONUNU BEKLEYİN
Heyecanla film izlerken en kritik sahnede elektrik kesilse ya da arkadaşlarınızla çok önemli bir konuda yazışırken telefonunuzun şarjı bittiğinde neler hissedersiniz? Çocuklarınız da ekranla ilişkisini aniden sonlandırdığınızda benzer şeyler hissediyor. Çocuğunuz ekranın akışı içerisindeyken hazzı aniden sonlandırmak yerine mutlaka bölüm sonunu bekleyin. Bölüm sonu yaklaştığında çocuğunuzu sözel olarak uyarmayı da deneyebilirsiniz. Ancak izlediği çizgi filmin dünyasına fazlasıyla dalmış çocuklar bu uyarıları duymayacağından Filliozat’ın tekniğini burada da kullanarak öncelikle onlarla etkileşime girin ve sonra ekran zamanını sonlandırın.
SIRADAKİ AKTİVİTEYE GEÇİN
Ekran zamanıyla meşgulken bir sonraki aktiviteniz mutlaka belli olsun. Bu yemek yemek gibi rutin bir aktivite de olabilir, oyun da. Ekran zamanının bitmesine kısa süre kala -yine Filliozat’ın onun dünyasına girme, köprü kurma tekniğini uyguladıktan sonra- bir sonraki aktiviteyi söyleyin. “Peppa Pig’in bu bölümü bitince yemek yiyeceğiz”, “Tabletin ekranı siyah olduğunda beraber odana gidip LEGO’larla kule yapabiliriz” gibi… Ekran zamanının ardından eğlenceli bir aktivite koymak da krizin etkisini azaltma da işe yarıyor.
ONU ANLADIĞINIZI İFADE EDİN
Çocukların yaşadığı tüm duygusal zorluklarda olduğu gibi ekran zamanını sonlandırırken de aynalama tekniği onları rahatlatıyor. Çocuğunuz tüm önlemlerinize rağmen ağlıyorsa ve öfkeliyse “Çizgi film bittiği için çok üzgünsün.” gibi basit bir aynalama cümlesiyle duygusunu tanımasına, ilerleyen zamanlarda üzüntüsünü yönetebilmesine yardımcı olabilirsiniz.
KURALLARI BAŞTAN BELİRLEYİN
Ekran konusundaki sınırları baştan çizmek dramın dozajını azaltabilir. Evinizin ekran zamanıyla ilgili kurallarını en baştan belirleyin ve bunları çocuğunuza net olarak anlatın. Ekranı günün hangi saatlerinde, ne kadar süreyle kullanabilir? Hangi saatlerde ve hangi durumlarda ekrana izin yok? Evinizin hangi odalarında ekran kullanımı serbest? Bu kuralları tatillerde güncellemeniz gerekebilir, her değişiklikte çocuklarınızı da yeni kurallar hakkında bilgilendirerek kafa karışıklıklarını engelleyebilirsiniz.
