Oyunun çocuk gelişimindeki önemi ne kadar vurgulansa az. Özellikle de yapılandırılmış aktivitelerden oluşmayan serbest oyunun faydalarına dair sayısız makale var. Çocukların sosyal yeteneklerini güçlendirdiği, duygusal ve bilişsel beceriler edindikleri serbest oyuna çocukların hayatında olabildiğince yer açmak çok önemli. Bir çocuğun bilişsel, sosyal, duygusal, fiziksel yeteneklerini aynı anda geliştirmesine öncülük eden serbest oyunun anne babalar tarafından teşvik edilmesi gerekiyor.

Serbest oyunun bir türü de çocuğun kendi başına, bağımsız oyun oynaması. Çocukları bağımsız ve tek başlarına oyun oynamaya teşvik etmek zaman zaman çok kolay olmasa da faydası sadece sizin de kendinize zaman ayırabilecek olmanızdan ibaret değil. Psychology Today dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, kendi başlarına oyun oynamanın çocuklara sağladığı başlıca altı fayda şunlar:

• Çocukları kendilerini eğlendirme konusunda yollar bulmaları için teşvik etmek hayal güçlerini ve yaratıcılıklarını besliyor.
• Çocuklar kendi hallerine bırakıldıklarında gerçek ilgi alanlarına odaklanabiliyorlar ve böylece hoşlandıkları şeylere daha fazla zaman ayırabiliyorlar.
• İlerleyen yaşlarda boş zamanlarını nasıl etkili kullanabileceklerini ve yönetebileceklerini öğreniyorlar.
• Kendi kendilerine yetebilen bir hale geliyorlar ve sorunlara kendi başlarına çözüm bulabiliyorlar.
• Kendileriyle barışık oluyorlar, bu da öz güveni artırıyor.
• Kendi başlarına vakit geçirebilen çocuklar, kardeş rekabeti gibi ömür boyu iz bırakabilen ve yetişkinlikte yaşanan ilişkileri etkileyen bir sorunu bertaraf ediyorlar.

Bağımsız oyun oynamak, çocukların doğasında olsa da desteklenmesi gereken bir yetenek. Bazı çocuklar küçük yaşlardan itibaren güçlü bir konsantrasyonla kendi başlarına oyun oynarken bazıları sosyal etkileşim istiyor ve oyun arkadaşı arayışında oluyor. Peki, bağımsız oyunu teşvik etmek için neler yapılabilir?

İşte, önerilerimiz…

Fırsat yaratın

Modern anne babalar çocuklarının etkinlik takvimlerini doldurmak için yoğun bir çaba harcıyor. Okul sonrası etkinlikler, hafta sonu planları, spor aktiviteleri derken çocuklar, tek başlarına vakit geçirmeye neredeyse hiç fırsat bulamıyor. Aynı zamanda çocuğun sıkılacağı endişesi de anne babaları evde ya da dışarıda geçen her anı doldurmaya itiyor. Başa çıkması zor olsa da çocukların ara ara sıkılması gerektiğini, bunun çok kötü bir şey olmadığını, hatta yaratıcılığı ve hayal gücünü beslediğinizi kendinize sıklıkla hatırlatın. Bu fırsatları yaratırken önemli olan; uzun okul saatleri, okul dışı etkinlikler, ailece geçirdiğiniz kaliteli zamanlar ile bağımsız oyun arasındaki hassas dengeyi tutturmak.

Erken başlayın

Çocuğunuzu kendi başına oyun oynamaya alıştırmak için ilk adımları erken atın. Örneğin bebeğiniz 4-5 aylıkken oyun halısında ya da ana kucağında sizinle etkileşimde olmadan kısa vakitler geçirmesini sağlayabilirsiniz. Bunu yaparken bağımsız oyunun, çocuğunuzun bir odada tek başına vakit geçirmesi anlamına gelmediğini unutmayın. Sizi istiyorsa yanında olun, o oyun oynarken siz de başka bir işle ilgilenin.

Bağımsız oyunu pozitif bir deneyim olarak tanımlayın

Çocuğunuzun kendi kendine oyun oynama deneyimini keyifli bir aktivite olarak kodlaması önemli. Öncelikle çocuğunuzun yorgun, aç, uykusuz olmadığı bir zaman dilimini tercih edin. Gün boyunca ayrı kaldıysanız buluştuğunuz anda kendi kendine oynamasını beklemeyin, sizinle zaman geçirmeye ihtiyaç duyduğunu görmezden gelmeyin. Çocuğunuza rol model olun, bağımsız oyun hakkında düzenli pozitif mesajlar verin. “Git, odanda oyna.” demek yerine ona oyun için uygun bir ortam oluşturun. Çocuğunuzu bağımsız oyuna teşvik etmek için başta ona eşlik edin ve doğru anda bir adım geri çekilin. Ancak çocuğunuzu odasında bir anda tek başına oynamaya bırakmak yerine fiziksel olarak uzaklaşma konusunda da kademeli ilerlemekte fayda var.

Beklentilerinizi gerçekçi tutun

1 yaşındaki çocuğunuzun saatlerce kendi kendine oynamasını beklemek ve onu buna zorlamak çok da gerçekçi bir beklenti olmaz. İlk zamanlarda beş dakikalık bir bağımsız oyun seansı bile gayet başarılı bir skor. Yaşlara göre bağımsız oyunla ilgili beklentilerinizi ‘Education Begins at Birth: A Parent’s Guide to Preparing Infants, Toddlers, and Preschoolers for Kindergarten.’ kitabının yazarı Annie Wiesman’ın verdiği bilgiler ışığında planlayabilirsiniz.

• 0-6 ay: Karın üstü zamanda başını kaldırmaya başlayan veya ana kucağında dururken oyuncağını bir elinden diğerine geçirebilen bebekleri bağımsız oyuna alıştırmaya başlayabilirsiniz. Oyun halısında vakit geçirmek, karın üstü zamanda göz hizasındaki bir aynaya bakmak, ana kucağında çıngıraklı oyuncaklarla ya da kumaş kitaplarla oynamak bu dönemin bağımsız oyun seçenekleri. Bağımsız oyun denemelerine 5-10 dakika ile başlayabilir, bebeğinizin tepkilerine göre bu süreyi kademeli olarak artırabilirsiniz. Tabii, bu aylarda bebekleri her an gözetim altında tutmak gerektiğini unutmayın.
• 6-18 ay: Çok hızlı fiziksel ve zihinsel gelişmelere sahne olan bu dönemde bebeğiniz, farklı aktivitelerden keyif almaya başlar. İnce ve kaba motor becerilerinin gelişimi açısından da bu dönem oldukça önemli. Günde 10 dakikadan başlayarak bağımsız oyun süresini kademeli olarak 20-30 dakikaya kadar çıkarabilirsiniz. Bebeğinizin ayına uygun olarak aktivite masalarından, iç içe geçen veya üst üste dizilen küplerden, renkli halkalardan destek alabilirsiniz.
• 18 ay-3 yaş: Daha mobil hale gelen ve ‘toddler’ seviyesinde terfi eden çocuğunuz için yaratıcılığa ve hayal gücüne dayanan oyunlar önem kazanıyor. Dil ve sosyal-duygusal yeteneklerin yanı sıra ince motor beceriler de hızla gelişmeye devam ediyor. Bu aralıktaki
  çocuklarda bağımsız oyun süresini bir saate kadar çıkarabilir, çocuğunuzun tolere edebildiği ölçüde artırabilirsiniz. Yapı oyuncakları, puzzle’lar, müzik enstrümanları bu dönem için ideal oyuncaklar arasında.
• 3-5 yaş: Zihinsel gelişimin ve dil gelişiminin hızlandığı bu dönemde rol oyunları da en sevilen oyunlar arasında giriyor. Çocuğunuzun bağımsız oyunla arası iyiyse 2 saatlik bir bağımsız oyun süresi gerçek dışı olmaz. Daha önceki oyuncaklarıyla da oynamaya devam eden çocuğunuz, oyuncak evi, oyun mutfağı gibi rol oyunlarını teşvik eden oyuncaklarla uzun vakit geçirebilir. Ayrıca daha küçük parçalı yapı oyuncakları, boncuk dizme gibi faaliyetlerin olduğu el işleri de hoşuna gidebllir.

Oyun için uygun bir ortam sunun

Bazı çocuklar bağımsız zaman geçirmek için desteğe daha çok ihtiyaç duyar. Oyun oynamaya özel tasarlanmış güvenli bir alan, çocuğunuzun bağımsız oyun oynama isteğini artırabilir. Yaşına ve ilgi alanlarına uygun oyuncak seçimi bu noktada oldukça önemli. Salonunuz genişse bir köşeye içinde vakit geçirebileceği çadır ya da kulübe yerleştirebilirsiniz. Ayrıca LEGO ve benzeri yapı oyuncakları, hayvan figürleri, bebeklerini oynatabileceği ahşap oyun evi, oyuncak mutfak, tamir istasyonu gibi rol oyunlarını teşvik eden oyuncaklar da çocuğunuzu tek başına oynama konusunda heveslendirir.