Veli toplantıları ve oryantasyon günleri derken okulların açılması için geri sayım başladı. Tecrübeli ebeveynler için bu durum tanıdık bir süreç olsa da, özellikle okula yeni başlayacak çocuklar ve onların ebeveynleri için okulların açılıyor oluşu heyecan ve merak duygularını da beraberinde getiriyor. Okul ortamına, kurallara, arkadaşlıklara ve duygu değişimlerine uyumlanma gibi çocukları bekleyen bu yepyeni süreçte, "okul sonrası duygusal zorlanma" konusu ebeveynlerin radarına takılan konulardan biri oluyor. Okul sonrası duygusal zorlanma konusunu Petitmag okurları için Uzman Gelişim Psikoloğu Burcu Seven Kınay kaleme aldı.

“Okul Sonrası Duygusal Zorlanma” Nedir?

“Okul Sonrası Duygusal Zorlanma” kavramı Psikoterapist Andrea Loewen Nair tarafından bulunan, çoğunlukla 12 yaş ve altı çocuklarda okuldan eve döndüklerinde görülebilen ruhsal bir dalgalanmadır. Hassas ve duyarlı, öğrenme ile ilgili süreçlerde zorluk yaşayan, sosyal beceriler konusunda desteklenme ihtiyacı duyan çocuklar bu duygusal sallantıları diğerlerine göre daha yoğun yaşayabilir.

Çocuklar büyüdükçe olgunlukları artar ve uyumlanma kapasiteleri gelişir. Bu gelişim duygusal zorlanmaların kademeli olarak azalmasını sağlar. Şöyle düşünelim. Neşeyle okula gönderdiğiniz çocuğunuz, günü keyifle geçirmiş ve eve dönmüştür. Ancak bir tuhaflık vardır.

*Evde oldukça huzursuz ve keyifsizdir.

*Küçük olaylara büyük tepkiler verebilir.

*Durup dururken bağırabilir/ağlayabilir.

*Her şeye hayır diyebilir, olumsuz davranışlar sergileyebilir. Peki tüm bu davranışlar ne anlama gelir?

“Okul Sonrası Duygusal Zorlanma” Neden Olur?

Okul, görülen ve görülmeyen kuralların olduğu bir yerdir. Çocuklardan ders sırasında sakin olmaları, serbest zamanlar ve teneffüsler dışında enerjilerini belli bir seviyede tutmaları, duygularını regüle etmeleri ve davranışlarını kontrol etmeleri beklenir. Okul kalabalıktır ve çocuklar bir sürü farklı insanla karşılaşır. Gün içinde hayal kırıklıkları yaşar, çeşitli zorluklarla başa çıkmaları gerekir ve tüm bunlar olurken ebeveynlerin yanında olmaması onlara yorucu gelebilir.

Bu yaşayan mekanizma içinde var olmak için olağanüstü bir çaba sarf eden çocukların gün sonuna doğru enerjileri kalmayabilir. Okul sonrası kendi güvenli alanı olan evlerine döndüklerinde bastırılan duygular açığa çıkar ve ruhsal patlamalar görülebilir.

Zaman zaman aileler bu duygusal patlamalar için bir sorumlu arayışına girer ancak bu duygusal zorlanmalar için okul ortamı ya da sistemini suçlamak doğru olmayabilir. Okullar; sistemli ve kurallar konusunda yapılandırılmış ortamlardır. Çocukların bu düzene kendi hızında alışmaları beklenir.

“Okul Sonrası Duygusal Zorlanma” ile Nasıl Başa Çıkılır?

*Çocuklarınızla iletişim kurun.

Duygusal bir patlama sonrasında ne yaşadığını gördüğünüzü ve onu anladığınızı söyleyin. Sadece “Sanırım zor ve uzun bir gündü” demek bile iyi gelecektir.

*Kendi duygu durumunuzu kontrol altında tutmaya ve duygusal patlamaları şahsi almamaya çalışın.

*Çocuğun gevşemesi ve yeniden kendini toparlaması için izin verin.

Her çocuk biriciktir. Rahatlaması için ona en iyi gelen şeyi bulun ve onun için vakit yaratın (Bisiklete binmek, gıdıklama oyunu oynamak, şakalaşmak, müzik dinlemek, duyusal oyunlar oynamak, suyla oynamak, hamur/kil ile oynamak, ya da hiçbir şey yapmadan durmak). Bunu elinizin altında her an hazır duran bir alet çantası gibi düşünebilirsiniz.

*Çocuğun okul çıkışında aç olabileceğini göz önünde bulundurun ve hazırlıklı olmaya çalışın. Yanınızda sağlıklı bir atıştırmalık bulundurmak ilk krizler için kurtarıcı olacaktır.

*Çocuğun okul sonrası duygusal ve fiziksel olarak yorgun olduğunu gözlemliyorsanız bir aktiviteye dahil olmak için acele etmemenizi öneririm. İlk önce eve dönerek, zihinlerini boşaltmaları ve fiziksel ihtiyaçlarını gidermeleri için zaman tanıyın.

*Rahatlama aktivitelerini günlük rutininize ekleyin.

Hem biz yetişkinler hem çocuklar rutinleri severiz. Günlük akışı bilmemiz duygusal fırtınalar içinde kendimizi güvende hissetmemizi ve yoğun duygularla başa çıkmamızı kolaylaştırır. Bu nedenle rahatlama aktivitelerini günlük rutine koymak iyi gelecektir.

*Krizli durumları uzatmadan, hızlıca normal düzeninize dönmeye çalışın.

*Koşulsuz sevgi, şefkat, kabul

Ne kadar büyük bir kriz yaşanırsa yaşansın, sonunda vereceğimiz mesaj hep aynı olmalıdır. Onları her hali ile kabul ettiğimizi, sevdiğimizi göstermek kıymetlidir.

*Çocukların kendi başlarına oynamalarına izin verin. Tek başlarına oynarken kontrolün kendinde olmalarından keyif alırlar, bağımsızlık duygusunu öğrenirler ve rahatlarlar.

“Okul Sonrası Duygusal Zorlanma” Önlenebilir mi?

Duygusal taşmaların okul günü sonrası yaşanması son derece doğal olmakla beraber, günlük hayatımızda yapacağımız birkaç ufak dokunuş bu krizlerin sıklığının azalmasına yardımcı olur.

• Çocuklar çok iyi birer gözlemcidir ve model alarak öğrenirler. Eğer yetişkin olarak siz eve geldiğinizde gergin/öfkeli oluyorsanız, onlar da bunu örnek alabilir. Her gün aynı neşe ve keyifle eve dönmek imkansızdır. Bu yüzden aksi giden durumları onların anlayabileceği bir dille çocuklarınıza anlatmayı deneyebilirsiniz.

• Okul sonrasında çocuğunuzu evde pozitif bir şekilde karşılamak, güler yüzlü olmak, temas kurmak önemlidir. Çocuğunuz ile okul sonrası ilk sohbet konunuzun dersler ve ödevler olmamasına dikkat edebilirsiniz.

• Çocuğunuzu okuldan aldıktan sonraki süreçte biz yetişkinler okul günü ile ilgili sohbet etme konusunda oldukça hevesli oluruz. Günlerinin nasıl geçtiklerini merak ederiz ancak her zaman onlar bizim kadar heyecanlı olmayabilir. Dönüş yolunda çocuğa biraz alan ve zaman tanımaya çalışın. Arabada iseniz müzik açıp, biraz sessiz kalabilirsiniz.

• Bazı çocuklara okul sonrası aktiviteler (arkadaş buluşmaları, market ziyareti, spor etkinliği vb.) iyi gelmeyebilirken, kimi çocuklar okul sonrası spor aktiviteleri ile enerjilerini dengelerler. Aktivitelerin sıklığını, saatini çocuğun fiziksel ve duygusal yorgunluğunu göz önünde bulundurarak seçmeye çalışın.

• Özellikle yaşları daha küçük olan çocuklar, ebeveynlerini okul günü boyunca yanlarında hissetmekten keyif alırlar. Beslenme çantalarına, kalem kutularına küçük notlar yazabilirsiniz. Aile fotoğraflarınızı okul çantalarına koyabilirsiniz. Ebeveynlerinin varlığı kendilerini daha güçlü hissetmelerini sağlar ve fiziksel olarak yokluğunuza daha az öfke duyarlar.,,

• Okula gitmeden önceki süreyi iyi değerlendirmek önemlidir. Sizin varlığınızı hissedecekleri etkinliklere 15 dakika zaman yaratmaya çalışın (beraber kahvaltı etmek, sarılıp kitap okumak ve sohbet etmek vb.)

Bütün Beyinli Çocuk” ve “Dramsız Disiplin” kitaplarının yazarı Psikiyatrist Daniel J.Siegel ve Tina Payne Bryson’ın dediği gibi “Duyguları yumuşatmak için isimlendirmek” gerekir. Çocukların duygularını regüle edebilme becerilerini desteklerken onlara kendilerinin ve hissettikleri tüm bu duyguların çok kıymetli ve kabul edilir olduğunu hatırlatalım. Duygularını ifade etmeleri konusunda onları yüreklendirelim.